Iedere regio in Nederland moet een energieplan maken en elke regio heeft zo zijn eigen mogelijkheden en beperkingen. Ook Midden-Holland. Midden-Holland wil 0,435 TWh aan duurzame elektriciteit gaan opwekken. Dit kan met windmolens en zonnepanelen. Daarmee leveren we een eerlijke bijdrage. Het staat in verhouding tot de elektriciteit die wij zelf gebruiken. Waar we de energie precies gaan opwekken hangt af van de steun van inwoners, de ruimte en de invloed op het stroomnet.

Sinds de vaststelling van de RES 1.0 werken regio’s toe naar de uitvoering. De zoekgebieden uit de RES 1.0 worden tot aan 2030 samen met de betrokken partijen en inwoners van de regio verder uitgewerkt in concrete energieprojecten. Een onderdeel van deze uitwerking is het Programma Zon op Veld. De ambities uit de RES 1.0 worden vastgelegd in ruimtelijk beleid, plannen en vergunningen. 

Uitgangspunt in de regionale samenwerking is dat iedere gemeente een redelijk en evenredig aandeel heeft en neemt in de gezamenlijke opgave van de energietransitie. Als richtlijn voor die verdeling wordt het huidig elektriciteitsgebruik per gemeente genomen, dat het volgende beeld laat zien:

• Bodegraven-Reeuwijk 0,064 TWh
• Gouda 0,108 TWh
• Krimpenerwaard 0,087 TWh
• Waddinxveen 0,079 TWh
• Zuidplas 0,096 TWh.

Maar hoe de opwek uiteindelijk wordt verdeeld over de vijf gemeenten, ligt nog niet vast. Dit hangt af van de steun van inwoners, geschikte locaties, kosten en het elektriciteitsnet. Met al die factoren is rekening gehouden bij het bepalen van zoekgebieden in de RES 1.0. Dit hangt ook af van de resultaten van de RES 1.0, zoals voor zonnepanelen op grote daken en initiatieven voor zonnevelden uit het Programma Zon op Veld. Bent u benieuwd naar de zoekgebieden in uw gemeente? Bekijk dan de kaart

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat we de hoeveelheid broeikasgassen binnen 10 jaar flink terug te brengen. In 2030 bijna de helft minder CO2 dan in 1990. In 2050 een CO2-uitstoot van bijna nul. Er staan veel maatregelen in het Klimaatakkoord. Fabrieken gaan anders werken en boeren treffen maatregelen. We rijden steeds meer elektrisch, besparen zoveel mogelijk energie én we gaan meer energie duurzaam gaan opwekken. Tot 2030 kan dat vooral met zonnepanelen en windmolens. Windenergie opwekken gebeurt voor het grootste deel op zee. Dat is niet genoeg om ons doel te halen. Daarom is in het Klimaatakkoord afgesproken, dat ook op land zonne- en windenergie opgewekt wordt.

In de Regionale Energiestrategie (RES) werken overheden, inwoners, bedrijfsleven, netbeheerders, energiecoöperaties en maatschappelijke organisaties met elkaar samen. Gezamenlijk onderzoeken we de mogelijkheden voor het opwekken van duurzame energie op land.

Als met zonne-energie onvoldoende duurzame energie kan worden opgewekt, gaan we naar andere manieren zoeken om duurzame energie op te wekken. In dat geval wordt gekeken naar gebieden waar windenergie opgewekt kan worden. Dit noemen we ‘reservezoekgebieden’.

*Let op: Het zoekgebied voor zon op land in de gemeente Zuidplas ten noorden van Moerkapelle is komen te vervallen na een vastgestelde motie in de gemeenteraad van gemeente Zuidplas.

RES staat voor Regionale Energiestrategie. Met een RES maken de samenwerkende overheden en maatschappelijke partijen in een regio - in ons geval de regio Midden-Holland - een plan hoe zij in gezamenlijkheid invulling kunnen en willen geven aan de energietransitie. Bij die energietransitie staan twee sporen centraal:

1. Hoe en waar kunnen en willen we in Midden-Holland hernieuwbare elektriciteit met zon en wind gaan opwekken;

2. Hoe kunnen en willen we de gebouwde omgeving verwarmen met duurzame warmte in plaats van aardgas.

In een RES wordt beschreven waar zoekgebieden en/of zonne- of windprojecten wel of juist niet kunnen komen. En wat de impact daarvan is op de energie-infrastructuur. Er staat ook in met welke warmtebronnen wijken en gebouwen het beste duurzaam verwarmd kunnen worden. Bij deze keuzes worden ook inwoners, ondernemers en maatschappelijke partijen betrokken.

In de RES 1.0 van RES-regio Midden-Holland zijn ‘zoekgebieden’ aangewezen die geschikt zijn voor het grootschalig opwekken van duurzame energie uit zon. In de regio Midden-Holland zijn dit voornamelijk locaties voor zon op grote daken en zon op land. In ‘reserve-zoekgebieden’ zijn locaties aangewezen voor energie uit wind.

De gemeenteraden in de regio, Provinciale Staten van Zuid-Holland en de algemeen besturen van de drie betrokken waterschappen hebben in 2021 de RES 1.0 vastgesteld. Zij werken nu samen aan het uitvoeren van de plannen uit de RES 1.0. In 2023 bekijken we de voortgang van de plannen uit de RES 1.0. Pas als blijkt dat we onze ambitie met de aangewezen zoekgebieden niet halen, passen we ze aan.

Duurzame energie

Duurzame energie is energie dat komt van bronnen die niet opraken, geen luchtvervuiling veroorzaken of CO₂-uitstoten. Bijvoorbeeld zonne-energie, waterkracht, windenergie, aardwarmte en bodemwarmte.

Klik hier voor meer informatie over duurzame energie op de website van de Rijksoverheid.

Windenergie

Windenergie is energie die ontstaat door wind die de wieken van windmolen in beweging te zetten. Een windmolen is een moderne windmolen met meestal drie wieken of bladen. Deze wieken worden in beweging gezet door de wind. Die beweging wordt omgezet in elektrische energie (stroom).

Klik hier voor meer informatie over windenergie op land op de website van de Rijksoverheid.

Zonne-energie

De zon geeft energie door warmte en licht. We kunnen energie uit zon veranderen in elektriciteit met zonnepanelen. Deze zonnepanelen kunnen op daken of op land worden gelegd. Meerdere zonnepanelen bij elkaar op land heet een zonneveld. Zonne-energie is een vorm van duurzame energie.

Klik hier voor meer informatie over zonne-energie op de website van de Rijksoverheid.

Erfgoed

Erfgoed is een plek of object dat we willen behouden. Cultureel erfgoed is bijvoorbeeld een beschermd monument of resten uit de Romeinse tijd of de Middeleeuwen. Natuurlijk erfgoed is bijvoorbeeld een bos of duingebied.

Landbouwgebied

Landbouwgebied is een gebied buiten steden en dorpen bedoeld voor landbouw.

Natuurgebied

Een gebied waar de natuur wordt beschermd. Dit kan zijn een Natura 2000-gebied (klik hier voor meer informatie) of een gebied dat onderdeel is van het Natuurnetwerk Nederland (klik hier voor meer informatie).

Recreatiegebied

Een gebied waar mensen zich in de buitenlucht ontspannen, met bijvoorbeeld sportvelden, speeltuinen of volkstuinen.

Weidevogelgebied

Dit is een gebied waar weidevogels een deel van het jaar doorbrengen om te broeden. Weidevogels, zoals de grutto, kievit en tureluur zijn belangrijk voor planten en insecten. In een gebied met zonnevelden kunnen weidevogels niet broeden.

Een groep van gebouwen of objecten die door de gemeente zijn beschermd. Deze mogen niet zomaar worden gesloopt of verbouwd. Het doel is om het historische karakter te behouden.

We streven ernaar om in Midden-Holland 0,435 terawattuur (TWh) aan duurzame elektriciteit op te wekken met zonne- en windenergie. Dat is 1,24 procent van het landelijke doel van 35 TWh. Omgerekend zijn dat ongeveer 67 windmolens of 544 hectare aan zonnevelden (1 hectare is 2 voetbalvelden). Omdat Midden-Holland 1,24 procent van de energie gebruikt in Nederland, is dit een eerlijke bijdrage. In de concept-RES leggen we de berekening verder uit. Bekijk hier de concept-RES

Uit de monitor van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) van de 30 concept-RES-en (september 2020) blijkt dat het doel van 35 TWh in 2030 binnen de benoemde bandbreedte valt. Maar ook dat dit nog niet vast staat. Het vraagt om een grote inspanning van veel verschillende partijen met soms tegengestelde belangen. Het zijn lastige, vaak politieke keuzes in gemeenten, in de regio’s en op nationaal niveau. Er blijven nog de nodige afwegingen te maken zoals: past het op het energienet? Wat is de uitkomst van het gesprek met bewoners, wat is het maatschappelijk en politiek draagvlak? Wat is de impact op de ruimte, de natuur en het landschap?

Er zijn in 2021 verschillende momenten geweest om mee te praten over het opwekken van duurzame energie: (online) vragenlijsten, kansentafels en een webinar. De resultaten hiervan staan als burgeradviezen in de eerste versie van Regionale Energiestrategie Midden-Holland.

Ook richting de RES 2.0 worden inwoners weer actief betrokken.

Voor het Programma Zon op Veld is ook een participatietraject gedaan. Lees hierover meer op de pagina over het programma of zie de veelgestelde vragen over Programma Zon op Veld hieronder.

Een groot deel van de regio Midden-Holland ligt in het Groene Hart. Op zich zouden daar (grote) winmolens langs de snelwegen of bijvoorbeeld langs de Lek kunnen worden geplaatst. Maar vanwege de beperkingen van bijvoorbeeld weidevogel- en natuurgebieden zijn de mogelijkheden daartoe beperkt en vanwege de aantasting van het open landschap van het Groene Hart is er heel weinig maatschappelijk en politiek draagvlak voor windmolens. In de RES zijn daarom zoekgebieden opgenomen voor zon op daken, langs snelwegen en op land in agrarische gebieden en gebieden die door woningbouw gaan veranderen. Er zijn ook reservezoekgebieden voor windmolens opgenomen, maar deze komen pas in beeld als de doelstelling met zon niet wordt gehaald of als er zich initiatieven voor windprojecten aandienen waar wel draagvlak voor is.

De RES richt zich eerst op technieken die op korte termijn, voor 2030 op grotere schaal inzetbaar zijn. Dit zijn wind- en zonne-energie.

Het duurt erg lang om een kerncentrale te bouwen Bovendien zijn de totale kosten ervan aanzienlijk hoger dan bij zon- en windenergie. Ook zijn er vragen rondom veiligheid van kernenergie en radioactief afval. Met waterstof kunnen we energie bewaren, maar niet opwekken. Om waterstof te maken hebben we juist veel energie nodig. Ook lukt het waarschijnlijk niet om voor 2030 genoeg waterstof te maken om alle energie voor verwarming van bijvoorbeeld woningen en kantoren te kunnen inzetten. Het gebruik van waterstof is dus op termijn wel interessant in de energietransitie als geheel, maar het is (nog) niet relevant voor de RES.

Volgens een schatting van het Nationaal Programma RES (NP RES) kunnen we 0,637 TWh zonne-energie opwekken op grote daken in Midden-Holland. Niet elk dak is geschikt of kan helemaal vol worden gelegd met zonnepanelen. NP RES heeft daar voor een deel rekening mee gehouden. Of het echt lukt om 0,637 TWh op te wekken op daken, hangt af van veel factoren. In 2030 willen we dertig procent hiervan hebben bereikt, met een minimum van vijftien procent. Hiervoor zijn tweehonderd tot vierhonderd grote daken in de regio nodig.

Naast de RES werkt iedere gemeente aan plannen om gebouwen aardgasvrij te maken en te verwarmen met duurzame energie. Dit doen gemeenten in de Transitievisie Warmte. Soms kunnen gemeenten hierin met elkaar samenwerken. Bijvoorbeeld door aan te sluiten op een gezamenlijke warmtebron. Dit soort samenwerkingen worden op dit moment niet via de RES georganiseerd. Gemeenten organiseren dit onderling met elkaar. 

Het volledige Programma Zon op Veld kunt u hier lezen.

Bij het bepalen van de huidige kansrijke zoekgebieden is rekening gehouden met de capaciteit op het elektriciteitsnet. Er is rekening gehouden met de huidige en toekomstige beschikbare capaciteit op het net, inclusief het effect daarop door extra energievraag vanuit ontwikkelingen in de regio. Zo hebben we ook bekeken of er netcongestie kan ontstaan door de plaatsing van zonnevelden. Waar dit het geval was zijn zoekgebieden als niet-kansrijk beoordeeld. Er is ook rekening gehouden met de plannen van netbeheerder Stedin om enkele knelpunten in het elektriciteitsnet de komende jaren op te lossen. Hierdoor verwachten we geen hinder van netcongestie met de aanleg van zonnevelden in de kansrijke zoekgebieden van het Programma Zon op Veld.

We vinden het belangrijk dat inwoners en omwonenden kunnen meedenken over projecten die bij hen in de buurt kunnen worden geplaatst. Initiatiefnemers moeten daarom een participatieplan aanleveren. Hierin moeten ze aangeven op welke manier omwonenden zijn betrokken bij het project. Hierbij moet het beleid van de gemeente gevolgd worden (lokale participatieverordening en het beleidskader lokaal eigendom). De gemeenten willen namelijk dat omwonenden kunnen meepraten over de details van het project. De manier waarop omwonenden uiteindelijk worden betrokken verschilt per project. Dit kan gaan over het ontwerp van het project of de manier waarop omwonenden financieel kunnen meedoen in het project.

De doelstelling van de RES Midden-Holland moet in 2030 behaald zijn. Dit betekent dat de zonnevelden voor 2030 gerealiseerd moeten worden.

Omdat zonnevelden voor grondeigenaren doorgaans genoeg opleveren gaan wij er niet van uit dat geen van de grondeigenaren toestemming geeft. Dat blijkt ook niet uit ervaringen elders in het land.

Naast de opwek van energie met zonnevelden wordt er ook energie opgewekt met zonnepalen op daken. Mocht dit samen niet genoeg energie opleveren om de doelstelling van de RES Midden-Holland te halen dan is het aan de bestuurders en gemeenteraden van de verschillende gemeenten om de vervolgstappen te bepalen om dit tekort aan te vullen. Mogelijk dat dit ertoe leidt dat andere, minder geschikte gebieden opnieuw bekeken worden. 

Zonnepanelen op de grond (bijvoorbeeld een open terrein langs snelwegen, weides of landbouwgrond) noemen we een zonneveld.

Om duurzame energie op te wekken zetten we in de regio Midden-Holland in op zonne-energie. In het programma staat waar in de regio plek is voor zonnevelden en aan welke voorwaarden zonnevelden moeten voldoen. Hierin volgen we de zonneladder van de Provincie Zuid-Holland.

De plekken liggen langs snelwegen en spoorlijnen, op terreinen waar in de toekomst woningen ontwikkeld gaan worden (tijdens de periode voor de bouw kan hier een zonneveld komen) en in uitzonderlijke gevallen op landbouwgrond. Op al deze plekken mag alleen onder strenge en duidelijke voorwaarden een zonneveld komen.

U kunt meer lezen over het Programma Zon op Veld op deze pagina.

We volgen in onze aanpak de zonneladder van Provincie Zuid-Holland. De zonnelader deelt de manieren om zonne-energie op te wekken in op een voorkeursvolgorde. In het kort is dit de volgorde:

1. Zonnepanelen op grote daken en gevels.
2. Zonnepanelen op terreinen en objecten binnen bebouwd gebied (zoals dorpen).
3. Zonnepanelen op terreinen en objecten in het landelijk gebied
4. Zonnepanelen op landbouw- en natuurgronden.

Dit betekent dat we zonnepanelen op grote daken en andere bouwwerken het liefst willen en zo gemakkelijk mogelijk maken. Het gedeelte van onze doelstelling voor het opwekken van duurzame energie dat we niet kunnen halen met zonnepanelen op daken, wekken we op met zonnepanelen op het land. Maar alleen onder strenge en duidelijke voorwaarden. Daarbij gebruiken we ook een voorkeursvolgorde voor locaties. We zetten in eerste instantie in op zonnevelden langs snelwegen, bij bedrijventerreinen en tijdelijke zonnevelden in gebieden waar later ontwikkelingen gepland staan (zoals de bouw van woningen, dit noemen we transitiegebieden). Alleen als we daarmee onze doelstelling niet halen, of in uitzonderlijke gevallen, kijken we naar agrarische gebieden.

Hier is sprake van een uitzonderlijk geval. Dit gebied is nodig om voldoende kansrijke zoekgebieden beschikbaar te stellen om onze doelstelling te kunnen halen. Zonder dit gebied wordt het realiseren van de opgave met de rest van de kansrijke gebieden een stuk lastiger. Dit gebied is opgenomen als kansrijk, maar onder strenge voorwaarden.

In de periode tussen april en begin juni 2023 haalden we de meningen, zorgen en wensen van inwoners en andere belangrijke betrokkenen zoals boeren, milieuorganisaties, projectontwikkelaars en energiecoöperaties op. Dit deden we via vragenlijsten, straatgesprekken en inloopbijeenkomsten. Deze belangen hebben we op een rij gezet , afgewogen en waar mogelijk werd de input meegenomen in het Programma Zon op Veld. Uiteindelijk stelden bestuurders het nieuwe beleid vast. We hebben een reactie gegeven van wat er van de opgehaalde input is meegenomen in het beleid. Als het niet is meegenomen in het beleid hebben we uitgelegd waarom dit niet is gedaan. Zie daarvoor de reactietabel.

Het programma is vastgesteld door de gemeenten uit regio Midden-Holland. Dit betekent dat de locaties en voorwaarden voor het plaatsen van zonnevelden in onze regio vaststaan.

Maar we vinden het belangrijk dat inwoners en omwonenden kunnen meedenken over projecten die bij hen in de buurt kunnen worden geplaatst. Initiatiefnemers moeten daarom een participatieplan aanleveren. Hierin moeten ze aangeven op welke manier omwonenden zijn betrokken bij het project. Hierbij moet het beleid van de gemeente gevolgd worden (lokale participatieverordening en het beleidskader lokaal eigendom). De gemeenten willen namelijk dat omwonenden kunnen meepraten over de details van het project. Bijvoorbeeld over het ontwerp van het project of de manier waarop omwonenden financieel kunnen meedoen in het project.

Op deze pagina over het Programma Zon op Veld leest u alles over het indienen van een initiatief.

Het is belangrijk om te vermelden dat zonder de toestemming van de grondeigenaar geen vergunning verleend wordt.  Als u zelf de grondeigenaar bent, en u kansen ziet voor duurzame energieopwek met zonnepanelen op uw grond, kunt u zelf een initiatief indienen. U kunt er ook voor kiezen om samen met een geïnteresseerde projectontwikkelaar een initiatief in te dienen.

Het staat elke grondeigenaar binnen een kansrijk zoekgebied vrij om ervoor te kiezen een zonneveld te laten aanleggen op diens grond. U wordt dan als omwonende hierover van tevoren geïnformeerd en mogelijk uitgenodigd om financieel mee te doen.

Zonder uw toestemming zal er geen vergunning worden verleend voor het plaatsen van zonnepanelen op uw grond. Als u kansen ziet voor duurzame energieopwek met zonnepanelen op uw grond kunt u hiervoor zelf een initiatief indienen en een vergunningsaanvraag doen. U kunt er ook voor kiezen om samen met een geïnteresseerde projectontwikkelaar een initiatief in te dienen.

Op deze pagina over het Programma Zon op Veld leest u alles over het indienen van een initiatief.

Omdat zonnevelden voor grondeigenaren doorgaans genoeg opleveren gaan wij er niet van uit dat geen van de grondeigenaren toestemming geeft. Dat blijkt ook niet uit ervaringen elders in het land.

Naast de opwek van energie met zonnevelden wordt er ook energie opgewekt met zonnepalen op daken. Mocht dit samen niet genoeg energie opleveren om de doelstelling van de RES Midden-Holland te halen dan is het aan de bestuurders en gemeenteraden van de verschillende gemeenten om de vervolgstappen te bepalen om dit tekort aan te vullen. Mogelijk dat dit ertoe leidt dat andere, minder geschikte gebieden opnieuw bekeken worden. 

De gebieden die in de RES 1.0 als mogelijk geschikte grond zijn benoemd zijn de afgelopen tijd verder onderzocht. Daarbij zijn een aantal gebieden die eerst als kansrijk werden gezien toch afgevallen. Dit kan verschillende redenen hebben. Het gebied bleek bijvoorbeeld een weidevogelgebied te zijn, de capaciteit van het net in het gebied is niet groot genoeg, of uit het participatietraject is gebleken dat inwoners en stakeholders van de regio het gebied niet geschikt vinden.

De zoekgebieden zijn beoordeeld op basis van verschillende criteria, zoals het type landschap, natuur- en recreatiewaarden, archeologische- en cultuurhistorische waarden, geplande ontwikkelingen, de beschikbaarheid van netcapaciteit, en meekoppelkansen (of het gebied voor meerdere doeleinden tegelijk kan worden gebruikt). Gezamenlijk hebben deze criteria geleid tot een beoordeling van het gebied.

Tijdens het participatietraject in 2023 hebben alle inwoners van de RES-regio Midden-Holland de kans gekregen om mee te denken over de opwek van duurzame energie via zonnevelden in de regio. Hiervoor zijn verspreid over de regio inwoneravonden en straatgesprekken georganiseerd, en is een vragenlijst uitgezet. Dit is aangekondigd via verschillende communicatiekanalen van de vijf gemeenten en de website van de RES Midden-Holland.

Het vormen van dit beleid is een proces. Vooraf was nog niet precies duidelijk welke gebieden van de RES 1.0 als kansrijk voor zonnevelden worden gezien door inwoners en de gemeenten. Ook de voorwaarden waaraan een gebied moet voldoen om als kansrijk bestempeld te worden waren nog niet duidelijk. Om deze reden konden wij u niet eerder informeren dat uw grond mogelijk als kansrijk gezien wordt.